De Vlaamse regering gaat door middel van een aanpassing van de Vlaamse Codex Fiscaliteit sterfhuisclausules onderwerpen aan successierechten. Dergelijke clausules waren reeds jarenlang een doorn in het oog van de fiscus.
Wat is nu zo’n sterfhuisclausule? Een sterfhuisclausule is een beding in het huwelijkscontract dat het volledige gemeenschappelijk vermogen aan één van de partners toebedeelt ongeacht de oorzaak van ontbinding van de huwelijksgemeenschap (overlijden, echtscheiding, …) en ongeacht wie van beide partners de langstlevende is. Men last meestal enkel zo’n beding in in het huwelijkscontract wanneer de echtgenoot aan wie het volledige gemeenschappelijk vermogen niet wordt toebedeeld, terminaal ziek is. Het is dus een vorm van last minute successieplanning, die gehanteerd wordt op het sterfbed.
Tot nu toe was deze sterfhuisclausule vrij van successierechten. Dit kwam doordat de toebedeling niet geschiedt op voorwaarde van overleving.(zie definitie hierboven: “ongeacht wie van beide partners de langstlevende is”). Aangezien het Hof van Cassatie ook reeds oordeelde dat de sterfhuisclausule geen schenking is, maar een huwelijksvoordeel, zijn er geen schenkingsrechten verschuldigd. De fiscale Administratie volgde aanvankelijk deze redenering.
Echter, sinds 2011 veranderde de Administratie van koers. Zij is nu van mening dat alle sterfhuisclausules belastbaar worden. Dit administratief standpunt kreeg echter geen navolging in de rechtbanken. Met de inwerkingtreding van de antimisbruikbepaling in het schenkingsrecht en successierecht in 2012, plaatsten de federale en Vlaamse administratie de sterfhuisclausule op de ‘zwarte lijst’ van verrichtingen die als fiscaal misbruik kunnen aanzien worden, tenzij de belastingplichtige de rechtshandeling verantwoordt met andere dan fiscale motieven.
Door de Vlaamse Codex Fiscaliteit aan te passen, wil de Vlaamse regering nu daadwerkelijk de sterfhuisclausule naar de uitgang begeleiden zonder nog beroep te moeten doen op de antimisbruikbepaling. In het ontwerp van decreet wordt de overlevingsvoorwaarde geschrapt. Zo komt de sterfclausule dus binnen het bereik van de successierechten. De wijziging zal in werking treden op 1 juli 2015. Het gevolg van deze aanpassing is dat alles wat de langstlevende echtgenoot verkrijgt boven de helft van het gemeenschappelijk vermogen, nu aan erfbelasting onderworpen wordt.
Echtgenoten getrouwd onder een gemeenschapsstelsel met fiscale woonplaats in het Vlaams Gewest zullen elkaar dus niet langer maximaal kunnen begunstigen door de toekenning van het volledige gemeenschappelijk vermogen via het huwelijkscontract zonder hierop successierechten te moeten betalen. Wie nog zo’n sterfhuisclausule bedong in zijn huwelijkscontract, zal dit moeten herbekijken. Indien echtgenoten in de toekomst nog aan successieplanning in extremis willen doen, is het duidelijk dat het gemeenschapsstelsel hiervoor niet meer het meest aangewezen stelsel is. Die rol lijkt nu weggelegd voor het stelsel van scheiding van goederen.
