De FOD Financiën publiceerde voor 2022-2024 haar beheersplan. Daaruit blijkt dat de nadruk komt te liggen op het maximaliseren van de belastingaanslag, en het zo snel mogelijk beslechten van geschillen. De rechtsbescherming van de belastingplichtige blijkt dan weer niet aan bod te komen. Nochtans schort er één en ander aan deze rechtsbescherming.
Beheersplan
Een fiscale controle vormt in principe een bedreiging voor een aantal fundamentele rechten en vrijheden van de belastingplichtige (onschendbaarheid woning, eerbiediging privéleven, etc.…). Een controle kan dan ook maar plaatsvinden als hiervoor een duidelijk wettelijk kader is.
De belastingaanslagen die daarop volgen kunnen dan weer een serieuze financiële impact hebben op de belastingplichtige.
De vraag is dan ook of er voldoende rechtsbescherming voorzien is voor de belastingplichtige tegen een eventueel onrechtmatig optreden van de fiscus.
Bij de FOD Financiën blijkt de nadruk te liggen op het maximaliseren van de belastingaanslag en -inning en het zo snel mogelijk beslechten van geschillen, en niet zozeer op het correct en transparant toepassen van de fiscale wetgeving. Dit blijkt onder meer uit het beheersplannen van de belastingadministratie.
Klaarblijkelijk moet 60% van de belastingcontroles leiden tot rectificatie:
Er staat niets over rechtsbescherming in de beheersplannen.
Wat administratieve geschillen betreft, is de enige vereiste dat ze op tijd worden opgelost. Hierbij houdt men nog steeds geen rekening gehouden met de tevredenheid van de belastingbetaler:
Er worden blijkbaar ook doelstellingen opgelegd aan belastingambtenaren voor de bedragen die moeten worden vastgesteld en geïnd:
Rechtsbescherming
Tot wie kan een belastingplichtige zich wenden indien hij meent dat zijn rechten geschonden zijn.
Ombudsman
Er is een ombudsman voorzien voor alle federale besturen (Wet van 22 maart 1995 tot instelling van federale ombudsmannen). De ombudsman heeft als taak klachten over de werking van federale administratieve overheden te onderzoeken. De ombudsman is echter niet bevoegd om de klacht te onderzoeken zolang een geschil hangende is.
Bemiddeling
Met de wet van 25 april 2007 werd de Fiscale Bemiddelingsdienst opgericht. Een van de taken van deze dienst is het bewerkstelligen van minnelijke schikkingen in betwistingen tussen belastingplichtigen en de FOD Financiën.
De Fiscale Bemiddelingsdienst is echter niet bevoegd om beslissingen te nemen of recht te spreken. De dienst kan enkel inspanningen leveren om een partij te overtuigen van de juistheid van het standpunt van de andere partij. Bovendien kan de Bemiddelingsdienst enkel tussenkomen in de bezwaarprocedure en inzake invordering. In de taxatieprocedure (bv. bij controle) of een in een gerechtelijke procedure is er geen fiscale bemiddeling voorzien.
Lees ook ons eerder artikel met een ruimere analyse van de taak van de fiscale bemiddelingsdienst.
Integriteitsdienst
Voor de federale besturen heeft de wet van 8 december 2022 (Wet betreffende de meldingskanalen en de bescherming van de melders van integriteitsinbreuken in de federale overheidsdiensten en de geïntegreerde politiediensten) een Integriteitsagentschap opgericht.
De wet beoogt de bescherming van de melders van integriteitsschendingen in de federale overheidsdiensten en de geïntegreerde politiediensten, waaronder dus ook de FOD Financiën.
De wet voorziet de toegang tot deze dienst echter enkel voor federale personeelsleden, maar niet voor burgers die integriteitsschendingen door een federale overheidsdienst willen aanklagen.
Comité F?
Voor de politiediensten is er sedert jaar en dag het Comité P dat toeziet het functioneren van de politie. Voor de FOD Financiën, wiens optreden nochtans ook een behoorlijke impact kan hebben op belastingplichtigen bestaat geen dergelijk comité.
Er zijn nochtans al verschillende wetgevende initiatieven genomen tot het oprichten van een Comité F. In 2009 werd een wetsvoorstel ingediend in de Kamer tot oprichting van een Comité F, met als taak toezicht op de diensten die specifiek belast zijn met de strijd tegen de fiscale, sociale en economische fraude, waardoor ook de FOD Financiën. Dit voorstel stootte uiteindelijk op bezwaren van de Raad van State.
Recent nog werd een voorstel van resolutie ingediend in de kamer met daarin verschillende maatregelen met het oog op het versterken van de rechten van de belastingplichtigen, waaronder oprichting van een Comité F.
Rechtbank?
Net als in strafzaken is in belastingzaken uiteindelijk een toetsing door een rechter mogelijk. Een geschil wordt echter meestal pas voorgelegd aan de rechter na de belastingcontrole en na het administratief beroep.
Gerechtelijke procedures zijn ook tijdrovend en duur.
Beleid van de FOD Financiën
Daar komt nog bij dat de wijze waarop de FOD Financiën haar werking organiseert, niet altijd ten goede aan de rechtsbescherming van de belastingplichtige. Zoals hierboven gebleken ligt de focus van de FOD Financiën bij het afhandelen van het dossier zeker niet op de rechtsbescherming, maar wel op het maximaal taxeren en het maximaal behouden van deze taxaties.
Een aantal jaar terug bevestigde de minister van Financiën, in antwoord op een parlementaire vraag, het bestaan van een interne instructie genaamd “Proces 110“. Dat proces verplicht ambtenaren om een beroep af te wijzen als er geen nieuwe elementen worden ingebracht ten opzichte van de argumenten die de belastingbetaler al naar voren bracht bij de belastingcontroleur die de controle uitvoerde.
Deze instructie heeft tot gevolg dat het recht op bezwaar verder wordt uitgehold doordat de ambtenaar die belast is met het bezwaar, geen ander standpunt mag innemen dan degene die de aanslag heeft vastgesteld.
De onpartijdigheid bij de behandeling van het bezwaar is dus niet gewaarborgd.
Conclusie
Behalve indien de belastingplichtige zijn geschil voorlegt aan de rechtbank, is hij vooral aangewezen op de goodwill van de fiscus.
De rechtsbescherming zou nochtans met een aantal eenvoudige ingrepen verbeterd kunnen worden. Zo zou bijvoorbeeld beslissingsbevoegdheid toegekend kunnen aan de Fiscale Bemiddelingsdienst, of zou een Comité F opgericht kunnen worden dat in fraude dossiers toeziet op integriteitsschendingen of grove bevoegdheidsovertredingen.
Alexander Delafonteyne – Fiscaal Advocaat – Bloom-law
