De gesplitste aankoop van bv. vastgoed was jarenlang een populaire techniek om aan vermogensplanning te doen. Hierbij kochten de ouders het vruchtgebruik van bv. een appartement, en de kinderen de naakte eigendom. Deze aankoop werd dan voorafgegaan door een schenking van de aankoopprijs door de ouders aan de kinderen. Een strengere interpretatie van de wet door de FOD Financiën en VLABEL maakte deze techniek minder interessant. De Raad van State draaide recent echter de klok terug.
Problematiek
Bij gesplitste aankoop kochten ouders traditioneel het vruchtgebruik aan van bv. een onroerend goed en de kinderen de naakte eigendom. Deze aankoop werd meestal voorafgegaan door een schenking van de koopsom door de ouders aan de kinderen. Van zodra de ouders overleden waren, waste het vruchtgebruik aan bij de blote eigendom, en waren de kinderen volle eigenaar van het onroerend goed.
De vraag is of er op dat ogenblik erfbelasting verschuldigd is. De wet voorziet een fictiebepaling waardoor dit onroerend goed geacht wordt aanwezig te zijn in de nalatenschap.
Als het deel in naakte eigendom aangekocht werd met gelden afkomstig van een schenking van de ouders, kan deze fictiebepaling toegepast kan worden?
De Vlaamse Belastingdienst nam hiervoor het standpunt over van de FOD Financiën, en interpreteerde de fictiebepaling zo dat er bij het overlijden van de ouders toch nog erfbelasting verschuldigd is. ( VLABEL, SP 15004, 26 april 2017) Dit standpunt deed heel wat stof opwaaien en leidde tot een procedure voor de Raad van State.
Op 12 juni 2018 sprak de Raad de vernietiging van het standpunt uit (RvS 12 juni 2018, nr 241.761).
De fictiebepaling
Artikel 2.7.1.0.7 VCF bevat een fictiebepaling in het geval van een gesplitste aankoop waar de ouder het vruchtgebruik koopt en het kind de blote eigendom. De bepaling houdt in dat wanneer de ouder sterft, men ervan uitgaat dat het gekochte goed in volle eigendom aanwezig is in het vermogen van die ouder. Dit betekent dat het onroerend goed bij wege van legaat overgaat naar de blote eigenaar, hier het kind. Hierdoor is de erfbelasting verschuldigd.
Dat vermoeden is weerlegbaar door aan te tonen dat de verkrijging geen bedekte bevoordeling is. Daarmee bedoelt men dat als het kind de blote eigendom gekocht heeft met zijn eigen middelen, de fictiebepaling niet speelt en dus geen erfbelasting verschuldigd is. Wat vaak gebeurde, was dat de ouder eerst het geld schonk aan het kind en het kind vervolgens met die schenking de blote eigendom aankoopt.
In 2007 nam de federale administratie het standpunt in dat wanneer het kind voor de aankoop van de blote eigendom in bezit is van de gelden, er geen sprake was van bedekte bevoordeling en het tegenbewijs dus geleverd werd (beslissing van 13 december 2007). De ouders konden met andere woorden eerst geld schenken aan hun kinderen, zodat deze financieel in staat waren om de blote eigendom te kopen. Bij het overlijden van de ouders waren hierdoor geen successierechte verschuldigd.
Later wijzigde de FOD Financiën haar standpunt (beslissing 18 juli 2013). De successierechten zouden niet verschuldigd zijn, en de fictiebepaling zou geen toepassing vinden, wanneer aangetoond kon worden dat de schenkingsrechten betaald waren. Indien dit niet het geval was, kon men aantonen dat de gelden om een andere reden verkregen zijn dan om de blote eigendom te kopen. Dit is het standpunt dat VLABEL overnam.
Dit standpunt werd niet met enthousiasme onthaald, integendeel. Men was immers van mening dat het in strijd was met de wet. Hiertegen werd een procedure ingesteld voor de Raad van State.
Vernietiging door de Raad van State
De Raad van State boog zich over deze problematiek. Met het arrest van 12 juni 2018 vernietigde de Raad van State dit standpunt. De Vlaamse belastingdienst was met dit standpunt immers ingegaan tegen de wet. Volgens de letter van de wet is het louter vereist dat er bewezen wordt dat er geen sprake is van bedekte bevoordeling.
Daarenboven oordeelde de Raad van State dat er onmogelijk sprake kan zijn van een bedekte bevoordeling wanneer een schenking openlijk en voorafgaand gebeurt.
Gevolg
De vernietiging door de Raad van State van het standpunt van VLABEL heeft tot gevolg dat niet langer vereist is dat er schenkbelasting werd betaald op de schenking van de koopsom nodig voor de gesplitste aankoop. We keren met andere woorden terug naar het eerste standpunt van de federale administratie waar beslist werd dat een voorafgaande schenking volstaat als tegenbewijs.
Auteurs: Alexander Delafonteyne & Elodie Blancke
Tags: erfbelasting, gesplitste aankoop, schenkingsrecht